Đó là thông tin đáng lo ngại vừa được công bố trong bản báo cáo của Cơ quan Y tế Cộng đồng Anh (PHE) đêm ngày 2/2. Dựa theo tài liệu này, các nhà khoa học đã phát hiện thêm ít nhất 11 trình tự gen biến thể của virus SARS-CoV-2, xuất hiện trong số các virus đã biến thể sẵn thành virus B.1.1.7 lưu hành tại thành phố Bristol của Anh.
“Thông tin sơ bộ cho thấy virus đã biến thể nhiều hơn một lần”, bản báo cáo cho biết. Trong lần biến thể đầu tiên, virus SARS-CoV-2 ở Anh đã nhặt được một đột biến ký hiệu là N501Y để trở thành B.1.1.7. Với lần biến thể thứ hai, B.1.1.7 đã tích lũy được thêm đột biến ký hiệu là E484K.
Đây cũng chính là đột biến được tìm thấy trong các biến thể SARS-CoV-2 ở Brazil và Nam Phi. E484K rất nguy hiểm, bởi trong thử nghiệm, các nhà khoa học đã thấy virus mang đột biến này có thể làm giảm hiệu lực phòng bệnh của các loại vắc-xin COVID-19 hiện có.
Ngoài ra, cũng có lo ngại rằng biến thể của biến thể virus SARS-CoV-2 tại Anh có thể tái nhiễm hiệu quả hơn nếu nó thích nghi được với các phản ứng miễn dịch của con người, kể cả người mắc COVID-19 đã khỏi bệnh.
Biến thể B.1.1.7 ở Anh lại tiếp tục biến thể
Nếu bạn vẫn đang bối rối không biết tại sao virus có thể biến thể nhanh như vậy, thì đây là câu trả lời về cách chúng hoạt động . Đột biến vốn là một điều hiển nhiên trong quá trình tiến hóa, và nó xảy ra trong mỗi vòng đời của một con virus.
Mỗi lần virus SARS-CoV-2 sao chép mã RNA dài 30.000 ký tự của nó, một số lỗi có thể xảy ra ở bất cứ đâu và bất cứ lúc nào. Các lỗi sao chép này đa phần là vô hại, hoặc thậm chí gây hại cho chính bản thân virus.
Nhưng với số lượng cực kỳ lớn, một tỷ lệ cực kỳ thấp các thay đổi trong đó khiến virus trở nên mạnh hơn chắc chắn sẽ xảy ra, chỉ là vấn đề thời gian. Và bởi các biến thể virus mới này mạnh hơn, theo thuyết tiến hóa và chọn lọc tự nhiên, chúng sẽ bắt đầu áp đảo chủng virus cũ và trở thành chủng virus phổ biến mới.
Trong lần biến thể đầu tiên của virus SARS-CoV-2 ở Anh, chúng ta biết virus này đã có các đột biến N501Y trên phần RNA chịu trách nhiệm tạo ra protein gai của nó – chính là phần ngoài cùng mà virus dùng để xâm nhập tế bào vật chủ – trong trường hợp này là niêm mạc phổi và đường hô hấp của con người.
Các protein gai này cũng chính là điểm trọng yếu mà vắc-xin phòng COVID-19 của chúng ta đang nhắm vào. Biến thể SARS-CoV-2 ở Brazil và Nam Phi có đột biến N501Y này cùng với một đột biến nữa ký hiệu là E484K, cũng trên gen sinh protein gai.
Bây giờ, có vẻ như một số lượng nhỏ các biến thể ở Vương quốc Anh cũng đang có được đột biến E484K của chủng Nam Phi, nhưng theo một con đường độc lập.
“Đột biến E484K hiện đã được xác định trong một phần nhỏ virus ở Anh đã biến thể một lần trước đó. Điều này cho thấy rằng biến thể của Anh hiện đang độc lập tiếp thu sự thay đổi trên E484K“, Tiến sĩ Jonathan Stoye, Trưởng Phòng thí nghiệm Tương tác Vật chủ-Retrovirus tại Viện Francis Crick giải thích.
Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì E484K được cho là đột biến chính ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc-xin. Ví dụ, một thử nghiệm gần đây về vắc-xin Novavax COVID-19 cho thấy nó có hiệu quả 85,6% đối với biến thể ở Anh, nhưng chỉ có hiệu quả khoảng 60% đối với biến thể Nam Phi lây lan nhanh.
Các nhà khoa học không bất ngờ
Nghe có vẻ đáng ngạc nhiên khi đột biến vẫn có thể xuất hiện trên virus đã biến thể một lần ở Anh trước đó, nhưng các nhà nghiên cứu cho biết họ không mấy bất ngờ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Julian Tang, một nhà virus học lâm sàng tại Đại học Leicester, Vương quốc Anh cho biết: “Báo cáo của PHE cập nhật bề B.1.1.7 đề cập đến việc virus này có thêm đột biến E484K – đây là một diễn biến đáng lo ngại, nhưng không hoàn toàn bất ngờ”.
“Đột biến E484K này đã có trong các biến thể B.1.351/501Y.V2 của Nam Phi và B.1.1.28/P1/P2 của Brazil – và hiện được cho là đột biến chính ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc-xin“, Tiến sĩ Tang cho biết thêm.
“Việc B.1.1.7 thu nhận nó có thể là do sự tái tổ hợp với một trong những loại virus biến thể Nam Phi hoặc Brazil khi chúng cùng nhiễm vào bên trong một tế bào – như chúng ta thấy với các loại virus cúm khác nhau – nhưng trường hợp này hiếm hơn với coronavirus.
Vì vậy, điều này có nhiều khả năng đã phát sinh thông qua quá trình chọn lọc/tiến hóa hội tụ/song song và tự nhiên trong quần thể người, khi virus thích nghi với vật chủ mới – virus chỉ có thể tiến hóa thông qua quá trình sao chép liên tục”.
Giáo sư Lawrence Young, một nhà virus học và là giáo sư về ung thư phân tử tại Đại học Warwick cảnh báo một nguy cơ nữa, đó là việc virus SARS-CoV-2 đang dần thích nghi với phản ứng miễn dịch của chúng ta, ngay cả những người đã nhiễm COVID-19 và khỏi bệnh.
“Có lo ngại rằng đột biến E484K có thể làm suy yếu phản ứng miễn dịch và cũng ảnh hưởng đến tuổi thọ của phản ứng trung hòa kháng thể. Vì vậy, các biến thể B.1.1.7 mang đột biến E484K có thể tái nhiễm hiệu quả hơn”, ông nói.
Hiện còn quá sớm để nói liệu biến thể của biến thể SARS-CoV-2 ở Anh sẽ ảnh hưởng như thế nào đến dịch bệnh đang bùng phát rộng hơn ở Anh cũng như trên toàn thế giới. Trong bối cảnh đó, chúng ta vẫn cần phải nghiêm chỉnh thực hiện các biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và giữ khoảng cách xã hội.
Tham khảo BBC, Reuter, Sciencemediacentre